2e prijs Tuin van het Jaar 2017

Kwaliteit verjaart niet, vindt Jaap Sterk. De nominatie van de tuin die hij tien jaar geleden aanlegde bij een authentieke villa uit 1928, is daarvan het bewijs. Hoewel de tuin maar liefst zes terrassen telt en een kunstgrashockeyveld doet de sfeer toch parkachtig aan.

Tekst Jacqueline van Wetten – Beeld Patricia Rehe

Bos en gazon omringden de villa uit 1928 met de karakteristieke klokvormige rieten kap toen Jaap Sterk er tien jaar geleden kwam. ,,Veel bomen, sommige met stammen van 40 tot wel 100 cm doorsnee, zijn er nog steeds’’, vertelt de tuinarchitect uit Beek-Ubbergen. ,,Het gazon aan de achterkant van het huis kreeg een andere bestemming.’’

De opdrachtgevers, een gezin met toen nog jonge kinderen, wilden een tuin waarin zowel de ouders als de kinderen konden socializen met vrienden en speelkameraadjes. Voor het 2800 m² grote perceel van 30 m breed en 95 m diep tekende Jaap Sterk een ontwerp met ruimte voor diverse terrassen in de achtertuin. ,,En als ik het kleine terras aan de voorkant van het huis er ook bijtel, kom ik in totaal op zes plekken waar je kunt zitten of loungen. Dat is best veel ja. Toch heb je in de tuin niet het idee dat er veel bestrating ligt. Het doet juist heel parkachtig aan.’’

Lange lijnen

De grootste terrassen liggen dichtbij het huis. In het verlengde van een uitbreiding die 45 graden op de bestaande villa werd aangebouwd, maakte de hovenier een groot plein van lange, smalle betonplaten onderbroken door banen met sedum. ,,De lange betonplaten van 60 cm bij 2 m zijn speciaal voor deze tuin door Schellevis gemaakt. Het is ontzettend leuk als je iets nieuws in samenspraak met de producent kan ontwikkelen.’’

Op het plein van bijna 150 m² bakent een iets verhoogd ‘tapijt’ van robuuste, eiken balken een actieve zitgelegenheid af met een betonnen tafel en banken van eigen ontwerp onder een schaduwdoek. Een hoekbank gecombineerd met enkele lage zitelementen bieden een relaxtere zitplek.

Haaks op de lijnen van de betonplaten construeerde Jaap Sterk een verhoogd waterelement van massief gestort beton afgewerkt met een hardstenen rand. De 15 m lange en 1 m brede vijver trekt de blik naar achter in de tuin en doet de tuin langer lijken. Hoewel de breedte onvoldoende is om te zwemmen is het waterelement toch als zwemvijver aangelegd. ,,Water hou je het makkelijkst helder met een helofytenfilter. Daarom is in de aangrenzende beplanting een 4 m² grote moerasbak met Iris pseudacorus ingepast.’’

Halverwege de tuin maakte Jaap Sterk een zwevend loungeterras van eiken balken. Dit terras is in twee etages aangelegd om een niveauverschil te overbruggen. Het loungeterras ligt, gezien vanaf het huis, 50 cm hoger. Helemaal achterin de tuin is het verschil zelfs 1 m. Daar ligt onder de schaduw van grote inlandse eiken en enkele beuken een kunstgrashockeyveld van 12 bij 15 m. Het naastgelegen bijgebouw is deels in gebruik als garage ,,en deels als mancave’’, weet Jaap Sterk. ,,Er staat een picknicktafel en op de traptredes naar het gebouwtje kunnen de jongens met elkaar hangen.’’ Forse struiken Rhododendron die bij de aanplant al 2 m hoog waren onttrekken het gedeelte van de tuin waar de jeugd haar gang kan gaan aan het oog.

Strak en organisch

Opvallend in het ontwerp van Jaap Sterk zijn de snelle overgangen tussen de strakke vormen van de terrassen, het waterelement en het hockeyveld naar de vloeiend lopende paden en organische plantenborders. ,,Ik vind het mooi als het grind van het pad overloopt in de beplanting. Randopsluitingen gebruik ik bewust niet. Dat er dan soms grind tussen de beplanting ligt, vind ik niet erg.’’

En hoewel de terrassen en het hockeyveld van een behoorlijk formaat zijn, worden de strakke vormen nergens dominant. ,,De verhoudingen kloppen’’, legt Jaap Sterk uit. ,,De grootte van de ruimtes, de omvang van de beplanting, de breedte van de paden, alles klopt in deze tuin. Als je wil kun je met de auto over de tuinpaden van voor naar achter rijden, toch heb je nergens het gevoel van een brede weg.’’

Dat zijn tien jaar oude tuin genomineerd is voor de Tuin van het Jaar 2017 bewijst volgens Jaap Sterk dat kwaliteit niet verjaart. ,,Als de verhoudingen en de ruimtes goed zijn, kun je daarmee vooruit. Het maakt deze tuin tijdloos. Wanneer over een aantal jaren de kinderen het huis uit zijn, maak je van het hockeyveld weer gewoon een bos met varens en hosta’s. Dat past hier prima.’’

Aangrenzend aan het huis legde Jaap Sterk een bijna 150 m² groot plein aan van lange, smalle betonplaten onderbroken door banen met sedum. Het plein dat het centrum van de tuin vormt, biedt meerdere zit- en loungeplekken.

Naast de vijver staat o.a. Persicaria amplexicaulis, Geranium himalayense en Hemerocallis middendorffii. Ook is een helofytenfilter met Iris pseudacorus ingepast dat het vijverwater helder houdt.

Het niveau achterin de tuin is bijna 1 m hoger dan bij het huis. De bosachtige, ruige beplanting in roze, paars, blauw en wit bevat veel vaste planten waaronder Eupatorium purpureum, Lamiastrum galeobdolon ‘Florentinum’ en Geranium phaeum.

1e prijs Tuin van het Jaar 2016

Jaap Sterk maakte met betonplaten een amfitheater op de helling van een oude stuwwal met uitzicht op spelende kinderen in de zwemvijver middenin de tuin. De tuin in Beek-Ubbergen werd verkozen tot Tuin van het Jaar 2016. ,,Een prachtige terrassentuin met een enorme wow-factor’’, oordeelde de jury. 

Tekst Jacqueline van Wetten | Beeld Cees Rijnen

Een niet-alledaags resultaat voor zowel hun tuin als hun huis, daar streefden de eigenaren naar. Het jonge stel met twee kinderen uit Beek-Ubbergen benaderde in 2014 architect Ton Hubbers voor de verbouwing van de jaren 60 bungalow en op hetzelfde moment werd Jaap Sterk aangetrokken voor de renovatie van de 1.500 m² grote tuin. De architect en de tuinarchitect werkten in het verleden al veel samen en kenden elkaar goed. In samenspraak met de eigenaren werden bewuste keuzes voor huis en tuin gemaakt. ,,Zo ging de geplande vide niet door omdat er anders niet genoeg budget voor de tuin meer was’’, vertelt Jaap Sterk.

Kenmerkend voor de locatie zijn de grote hoogteverschillen. ,,Je zit hier op de helling van een stuwwal tussen het laaggelegen Beek en het hooggelegen Berg en Dal’’, legt de tuinarchitect uit. De op het zuidoosten gelegen achtertuin wordt van de achterburen afgeschermd door een stevige bosrand die vijf meter lager ligt dan het huis. ,,Vaak wordt besloten om dan alles vlak te maken, maar daarmee wordt zo’n tuin alleen maar kleiner. Ik vond het juist leuk om dat hoogteverschil uit te buiten. Het loopt hier echt in een kom, perfect om er een amfitheater van te maken.’’ Het grote terras bij het huis is nu het uitkijkpunt vanwaar de eigenaren zicht hebben op de centraal gelegen zwemvijver met de bosrand als achtergrond.

Robuust beton

Voor het terras gebruikte de tuinarchitect robuust beton. Twee vrachtwagens voerden 800 kg zware betonplaten aan met een dikte van 12 cm en een lengte van 2,40 m. Met een kraan werden de platen de tuin in gehesen. Jaap Sterk: ,,Tegels met een dergelijk formaat kun je alleen leggen in een grote tuin en bij een groot huis. De verhoudingen zijn heel belangrijk.’’

De randen van het terras zijn bewust niet recht afgewerkt. ,,Enerzijds is dat vanuit praktisch oogpunt, je zou anders alles moeten zagen en dat is heel veel werk. Maar buiten dat, vind ik het mooier als de randen verspringen. Ik hou van strakke lijnen, maar die mogen niet dominant zijn.’’

De terrasplaten vormen een trap naar de blikvanger lager in de tuin: de zwemvijver waar de kinderen in de zomer heerlijk kunnen spelen. De luxe jacuzzi aan de rechterkant van de zwemvijver gaat verscholen achter een aantal nieuw aangeplante Rhododendron en een meerstammige Koelreuteria paniculata die uit de oude tuin werd behouden.

Franse voortuin

Het amfitheater in de groene, waterrijke achtertuin contrasteert met de inrichting van de voortuin. Jaap Sterk schonk daar veel aandacht aan het bedenken van een nieuwe routing. Omdat de garage onder het huis werd verbouwd tot kantoor wilde de tuinarchitect dat de oude afrit naar de garage niet meer zichtbaar was. Dat lukte door evenwijdig aan elkaar en aan de straat twee muurtjes te metselen. Met enkele functioneel geplaatste betonplaten maakte Jaap Sterk een trap naar het lager liggende kantoor. De voortuin werd verder bedekt met Meskalith split. ,,Een halfverharding die ideaal is om te gebruiken in glooiende tuinen omdat je geen rare aansluitingen krijgt.’’ Door de kleur van het gebruikte Meskalith split, de plukken Carex morrowii ‘Variegata’ en de schaduw van een grote, behouden Carpinus ademt de voortuin een sfeer van een Frans plein op een zomerse dag. De helling links naar beneden leidt naar de verbouwde garage die nu als kantoor dienst doet. Een flinke beukenhaag (Fagus sylvatica) die tot 2 m hoog mag worden scheidt de voor- van de achtertuin. ,,Sommige mensen zullen dit geen tuin noemen, maar deze eigenaren vinden het juist fantastisch.’’

De tuinarchitect realiseert zich dat hij de bijzondere tuin in Beek-Ubbergen heeft kunnen maken omdat de opdrachtgevers bereid waren mee te gaan met zijn ideeën. ,,Dat is natuurlijk hartstikke leuk. Ik merk dat ik mijn keuzes en ideeën minder hoef te verdedigen dan toen ik 35 jaar geleden begon. Mijn werk wordt erkent en daar ben ik heel blij mee. Het winnen van een prijs als De Tuin van het Jaar draagt daar aan bij.’’

Centraal in de tuin ligt een zwemvijver van 7 m bij 6 m. De zwemvijver ligt ten opzichte van het terras 80 cm lager. Het waterpeil in de vijver ligt 1 m lager. Voor de 1.50 m diepe bak is een gat uitgegraven. In het gat is een fundering van beton gemaakt waarop met betonblokken muren zijn gemetseld. De hele binnenkant van de vijver is bekleed met EPDM-folie.

De Rhododendron rechts op de foto onttrekt een luxe jacuzzi aan het oog. Verscholen achter de jacuzzi ligt het deksel van de put met filters en pompen. Het chloorhoudende water van de jacuzzi wordt in een gesloten systeem rondgepompt en blijft gescheiden van de waterkringloop in de zwemvijver.

Het water in de zwemvijver loopt via skimmers over naar een zeefbochtfilter dat de grove verontreinigingen (bijvoorbeeld blaadjes) uit het water haalt. Daarna wordt het water naar het achter de zwemvijver gelegen plantenfilter met waterplanten gepompt. Het plantenfilter lijkt in verhouding tot de zwemvijver klein. ,,Toch is de omvang voldoende’’, zegt Jaap Sterk. ,,Een plantenfilter moet ongeveer 15 tot 20% van het zwemvijveroppervlak beslaan.’’ Na zuivering in het plantenfilter wordt het heldere, voedselarme water met een pomp weer terug de zwemvijver in geleid.

Bij een kweker liep Jaap Sterk tegen twee hoog opgesnoeide Rhododendron ‘Cunningham’s White’ aan. ,,Ik vond deze bomen prachtig voor deze tuin. Na overleg gingen de tuineigenaren overstag en kon ik de eerder gekozen solitairen vervangen door deze exemplaren.’’ Een grondspot licht de boom aan. ,,Ik wil niet alles vol in het licht zetten, dat vind ik te patserig. Wat kleine lichtpunten bij het huis, onder de twee rhododendrons en in de zwemvijver zorgen voor een subtiele sfeer.’’

Voor het terras en de trap naar de zwemvijver gebruikte Jaap Sterk antracietkleurige Schellevis betonplaten van 2,40 m bij 1,20 m en 2 m bij 1 m. Door de gemetselde muurtjes onder de traptegels lijken de zware betonplaten te zweven. Her en der is tussen de tegels ruimte uitgespaard waardoor het lijkt alsof planten spontaan tussen de tegels opkomen.

Aan weerskanten van het huis ligt een glooiend grasveld. Rechts op de foto, bij de keuken, staan twee appelbomen die behouden bleven uit de oude tuin.

Gekozen is voor een beplanting in paars, roze en wit. De beplanting in de plantvakken dichtbij het huis is laag en rustig. Gebruikt zijn o.a. Hosta sieboldiana, Persicaria affinis ‘Darjeeling Red’, Bergenia ‘Abendglocken’ en Stachys byzantina. ,,Achter in de tuin is de beplanting gevarieerder en kleuriger als overgang naar de wildernis van het bos.’’ Daar staat o.a. Echinacea purpurea, Lupinus ‘The Governor’ en Lythrum salicaria ‘Robert’.

2e prijs Tuin van het Jaar 2014

Bij het renoveren van een stadstuin adviseerde tuinarchitect Jaap Sterk om ook de gevel van het woonhuis aan te pakken. Door zowel de bakstenen, de kozijnen en ook de nieuwe tuinschutting in grijstinten te verven, ontstond één geheel. Tuin en huis sluiten nu naadloos op elkaar aan.

Tekst Emiel van den Berg | Beeld Mathijs Hanenkamp

De min of meer vierkante tuin van 100 m² ligt bij een Arnhems huis uit de jaren ’70 van de vorige eeuw. Toen Jaap Sterk werd gevraagd om een nieuw ontwerp te maken, trof hij een gedateerde tuin aan met een vijver, een verharding van rode gebakken klinkers afgewisseld met hardhouten vlonders en als beplanting veel hoge grassen. Achterin stond nog een kleine schuur. De eigenaren hadden de tuin begin jaren ’90 laten aanleggen maar waren toe aan iets nieuws. Hun smaak was door de jaren heen behoorlijk veranderd getuige het huidige interieur. “In de tuin was dat ook zichtbaar aan de fraaie meubels van Royal Botanica en de parasol van Tuuci”, begint Jaap Sterk

Ideeën voor hun nieuwe tuin deden de eigenaren op in De Tuinen van Appeltern. Daar bekeken ze de architectentuinen om vervolgens verschillende bedrijven te benaderden. Ook Jaap Sterk heeft daar een voorbeeldtuin en werd benaderd. “Belangrijk voor de opdrachtgever was een bedrijf te vinden dat zowel het ontwerp als de uitvoering ervan kon realiseren. Na mijn website goed bekeken te hebben, besloten ze voor ons bedrijf te kiezen. Dat was vorig jaar januari.”

Belangrijkste steekwoorden op het verlanglijstje waren; strak maar niet kil, behoud van ruimtegevoel, relatie met de achtergevel, privacy, diverse zitgelegenheden waaronder een overdekt terras en een kleine zwemvijver met een strakke rand. “Hun wensen waren helder maar er was geen zicht op hoe dit alles te combineren.”

Als eerste kwam er het grondplan met de diverse zitplaatsen. Doel van Jaap Sterk was te voorkomen dat er een te grote steenmassa zou ontstaan. Hij koos daarom voor grijze vierkantemetertegels van Schellevis, een wens van de opdrachtgever, onderbroken door zandkleurig dolomietsplit. Het betegelde terras bij het huis meet 4 x 3 m² en het terras onder de overkapping is 6 x 3,5 m². De overkapping zelf is 5 x 3 m² .

Opvallend is dat de noordoostzijde van de tuin weinig groen heeft. Tegen de gevel groeien enkele klimhortensia’s en op de hoek van de vijver staat een vijgenboom met daaronder Lamium maculatum ‘Roseum’ en een enkele Carex morrowii ‘Variegata’. Zo vormt deze kant van de tuin het grote leefdeel. Een drainagesysteem dat is aangesloten op de hemelwaterafvoer zorgt ervoor dat er in dit deel geen wateroverlast kan ontstaan.

Hondenvijver

Iets uit het midden van de tuin ligt de langwerpige vijver. Een zwemvijver van 7.40 m lang maar slechts 1.40 m breed die vooral bedoeld is voor de honden die er na een lange wandeling in kunnen afkoelen. Ondanks dat de eigenaren er zelf slechts af en toe in stappen, is de vijver wel helemaal als zwemvijver aangelegd. De fundering bestaat uit beton, de wanden zijn opgemetseld met betonblokken en op maat gemaakte EPDM-folie maakt het geheel waterdicht. Aan het uiteinde bevindt zich het moerasfilter en helemaal achterin de tuin staat de pompinstallatie in een houten kast die door beplanting is omgeven. “Daarin staat ook de boiler voor de buitendouche.”

Door deze plaatsing van de vijver ontstond aan de zuidkant van de tuin een forse L-vormige plantstrook. Deze is geheel gevuld met wederom Lamium als bodembedekker, af en toe dezelfde Carex als solitair en voor de hoogte – en privacy – een aantal forse Trachycarpus fortunei. “Een wens van de klant die in een kleine overdekte binnentuin ook al diverse exotische planten als Yucca, Strelitzia en Phoenix heeft staan.”

Met de Trachycarpus was Jaap Sterk bekend. “In mijn eigen tuin staan er ook en ik geef ze nooit winterbescherming. Meest kwetsbaar zijn de wortels maar door het dek van Lamium zijn die hier beschermd.” Ook over de vijgen is hij tevreden. Het soms invriezen vindt hij geen probleem omdat de planten zich goed herstellen. Een exoot als de olijf gebruikt hij niet meer. “Die heeft teveel last van de kou en het vocht in onze winters.” Bij de Lamium maakt Jaap Sterk nog een kanttekening over de woekerende eigenschap van deze plant. “Ik gebruik hem vaak in bostuinen waar hij vrijuit kan groeien. In deze tuin is de plant aan alle kanten opgesloten dus vormt dat woekeren geen probleem.”

De sobere beplanting is kenmerkend voor Jaap Sterk. “Ik ben opgegroeid met de bordertuinen van Mien Ruys maar die eisen in de praktijk behoorlijk wat onderhoud terwijl mijn klanten vooral vragen om weinig werk. Persoonlijk vindt ik dit ook rustiger, één plant terug laten komen maakt het eindresultaat veel sterker.”

Luxe overkapping in aangepaste kleur

De door de hoveniers van Jaap Sterk zelf geconstrueerde overkapping staat aan de noordoostzijde van de tuin, een plek waar de tuineigenaren van de avondzon kunnen genieten. In eerste instantie was de gedachte om zowel de overkapping als de schutting van standaard ongeverfd hout te maken. Tijdens de ontwerpgesprekken werd echter gekozen voor een meer bouwkundig constructie  met een moderne witte uitstraling. Jaap Sterk: ”Toen we gekozen hadden voor een geverfde constructie besloten we ook de gevels en kozijnen van het huis, plus de plankenschutting van Zweeds rabat, een verflaag te geven.” De kozijnen kregen hetzelfde wit als de overkapping en zelfs de bruine raamdorpels werden vervangen door grijze. De schuttingen en de inmiddels gecementeerde muren werden lichtantraciet. Al die werkzaamheden voerde het bedrijf in eigen beheer uit.

De overkapping leunt aan de voorzijde op twee gegalvaniseerde palen van kokerprofiel, 80×80 mm. Ze zijn vastgezet in beton dat 80 cm diep de grond in gaat. Rechtsachter tegen de schutting is ook de zinken waterafvoer zichtbaar die is aangesloten op de hemelwaterafvoer. De schutting dient als achterwand maar moest onder de overkapping tot drie meter hoogte worden opgebouwd, iets waarvan vooraf de goedkeuring van de buren nodig was. De planken zijn bevestigd aan meerdere palen van azobéhout die eveneens in beton werden vastgezet.

De dakconstructie is opgebouwd uit een balkenlaag  waarop underlaymentplaten liggen die werden bedekt met dakbedekking. Aan de onderzijde van de balken kwamen platen van multiplex. Ook de boeiboorden zijn van dat materiaal. Al het multiplex werd voorzien van een witte verflaag. Tussen de platen bevestigden de hoveniers verlichting in de vorm van vier spotjes die vanuit het huis zijn te dimmen. “Door te kiezen voor mooie materialen en te verven in harmonieuze tinten vormt de overkapping nu één geheel met de tuin.”

De vijverrand ligt 30 cm hoger dan de aansluitende tuin. “Behalve dat de rand bruikbaar is als zitplaats is de vijver nu ook veel meer beeldbepalend. Het is een bouwkundig element geworden.” De zijkant van de vijverrand is gecementeerd en daarna geverfd, net zoals de muren van en bij het woonhuis.

De planten in het moerasfilter komen uit de oude tuin, er groeien onder andere Typha, Scirpus en Iris. Ook de Taxushaag op de erfgrens rechts en de Phyllostachys achterin de tuin zijn blijven staan. De kleine bananenplant heeft de klant zelf geplant. “Ik vind hem niet storend. Er mogen er gerust nog een paar bijkomen.”

De handgemaakte rvs-douche van Jee-O kreeg een plek tussen de bestaande en in kuipen aangeplante Phyllostchys. De boiler, die elke winter wordt afgekoppeld, bevindt zich in de houten kist achterin de tuin waarin ook de vijverpomp is geplaatst.

De bakstenen muren werden gecementeerd en vervolgens lichtantraciet geverfd. Hier en daar groeien plukken Lamium. Hetzelfde antraciet kwam op de houten schuttingen maar omdat bij het hout een andere verf werd gebruikt, is de uiteindelijke kleur van de muren lichter uitgevallen dan die van de houten schutting.

Bij de aanleg van de tuin viel de keuze op grote exemplaren van Trachycarpus om meteen voldoende privacy te creëren. Voor de gewenste variatie viel de keuze op planten met verschillende hoogtes. Van de eronder groeiende Lamium kwamen er negen planten per vierkante meter zodat de ondergrond binnen één groeiseizoen helemaal bedekt was.